1.Kazan-kazan diye bir şey yok. Okul bahçelerindeki ve belediye parklarındaki tahterevallileri düşünün. İki çocuğun karşılıklı alçalıp ve yükseldiği tahterevallileri. Burada her şey yalnızca iki farklı durumdan ibaret. Bir çocuk yerdeyken diğeri yükselir. Veyahut çocuklar birbirini bin bir güçlükle, bacakların gerginleşmesiyle dengede tutar. Kripto para yatırımcılığı da aynı bu mantıkla işler. Bazen hiçbir şey olmaz stabil gider ve büyük bir gerginlik içinde her şey dengede durur.Bazen de bir yatırımcı kara geçtiğinde diğeri kaybeder. Tahterevalli iki tarafta da yukarıda olamaz; temel fiziğin temel kuralı. Bu noktada kendinize şunu sormalısınız: Beni diğer yatırımcılardan daha iyi yapan şey nedir?
2. Yatırım = Savaş. Ülkeler arasındaki organize savaşlarda “savaş sisi” diye bir terim kullanılır. General savaş alanının tamamını değil, yalnızca kendi önünde olup bitenleri görür. Dolayısıyla az bilgiyle ama onu da doğru yorumlayarak bir karar almak zorunda kalır. Bazı yatırımcılar daima asimetrinin ters tarafında kalır. Kripto para dünyasında onlara
“balina” deriz. O kadar çok kripto paraları vardır ki, yaptıkları tek bir işlemle tüm gidişatı belirleyebilirler. Ancak bir balina o büyük işlemi ne zaman yapacağını kimseye söylemez. Şayet – gerçek veya sahte – sosyal medyada bir mesaj fiyata etki ediyorsa, o mesajı genellikle çok geç fark ederiz. Önemli bilgilere başkalarından önce ulaşan kişi yatırım savaşının büyük kazananı olur.
3. 50 artı 1. Tahterevalli örneğine geri dönelim. Elimizde yalnızca iki yön var: Artış ve azalış. 50’ye 50’ye meselesi. Bir maymuna yatırım yaptırdığımızda, yatırımın tutman oranı tam olarak %50. Kimse %100 doğru çıkamaz. İrrasyonel ve tekrar tekrar manipüle edilen bir piyasayı her zaman doğru yorumlayacak herhangi bir sistem yok! Yatırımcıların amacı en az %51 oranla doğru tarafta olmak olmalı. Yatırımcıların her 100 işlemden 49’unda para kaybı yaşamaya yönelik tolerans payı bırakması gerekebilir.
4. Her şeyin başı maalesef güven. Sistem ne kadar matematiğe dayalı olursa olsun; büyü ve güven hep yanımızda oluyor. Örnek: Şu sıra pump yiyen bir coin’in fiyatının akıl sır erdirilemeyecek seviyelere çıktığını hayal edin. Genellikle o coin’i almak için artık çok geç kaldığımızı düşünürüz, yine de FOMO (treni kaçırma korkusu) sebebiyle parayı basıp coin’i alırız. Esasında bu konu ayrı bir başlık altında incelenip araştırılmalı: Peşin hüküm. Sonuç: kimse rasyonel değil. Yatırımlarınızın rasyonel olduğuna inanmanız yanlış sonuçlar doğurabilir.
5. Hatanın sebebi sensin. Piyasa her zaman haklıdır. Piyasa tahmin ettiğin şekilde seyretmiyorsa, hata sende. Bu durum hiç değişmez.
6. Yatırımcılıkta 80/20 kuralı. Başarılı yatırımcılar yatırımlarının %20’siyle para kazanır. Gerisi ya beraberlik ya mağlubiyet. Eğer iyi bir yatırım %16’lık bir kazanç getiriyorsa, kötü bir yatırım ortalama %4’lük kayıp getirebilir. Stop-loss özelliğinden faydalanarak bu ilişkiyi yakalayabilirsiniz. Bu şekilde net kazanca geçip geçmediğinizi de hesaplayabilirsiniz. Ve %3 kazanç getiren bir yatırımın galibiyet sayılmadığı gerçeğiyle yüzleşin.
7. Yeni başlayanlar şu sebeplerle yatırımlarında başarısız olur:
Çok fazla parayla yatırım yaptıkları
Bilgi sahibi olmadan işlem yaptıkları (piyango çekilişinden farksız bir senaryo)
Gereğinden uzun bir süre hiçbir şey yapmadan pozisyonlarını korudukları
Ucuz shitcoin’lere yatırım yaptıkları
Çevresindeki insanların parasıyla zar attıkları
Kazançlarını hiçbir zaman nakde çevirmedikleri
Çok sık veya sıradan işlem(ler) yaptıkları için.
8. Anladığınız şeye yatırım yapın. Satın almadan önce bir coin hakkında araştırma yapın. Ne yapıyorlar? Proje mantıklı mı? Veya en azından anlaşılır mı? Proje ne kadar iyiyse kripto parası da uzun vadede o kadar değerlenir. Bu maddeyle aynı zamanda şunu ima ediyoruz: Shitcoin’lerle işlem yapmayın.
9. Kripto piyasalarıyla diğer piyasalar arasındaki farklar
Kripto para piyasaları uyumaz, 7/24 açık kalır. Mutluluk ve depresyon arasında çok ince bir çizgi bulunur, işlemler sapma hızıyla gerçekleşir. Hisse senetleri piyasası ayı dönemindeyse birkaç hafta, hatta birkaç ay durgunluğa girebilir. Kripto para piyasasında ise bir sonraki hafta her şey tamamen değişebilir.
Volatilite yani fiyat dalgalanmalarında günlük %30 seviyesi normal karşılanır ve %100 dahi mümkün (Ethereum’da 2017’de yaşanan flash crash’i hatırlayın). Bu gerçeği hazmetmek güçlü sinirler gerektirir. Geleneksel medya ise kripto paralara kıyasla oldukça yavaş kalır. BTC %30 düşüş yaşıyorsa, bunu kaleme alan kişi web sitesinde yazıyı yayımlayana dek her şey değişmiş olabilir.
Hisse senetleri yatırımcısı % cinsinden düşünür. Kripto yatırımcıları ise x cinsinden (a coin’i x kat arttı veya azaldı şeklinde).
İçeriden bilgi alınarak yapılan işlemler gibi illegal hareketlere her yerde rastlamak mümkün. Düzenlenmemiş kripto evreninde çok daha sık gerçekleşen hareketlerin etkileri de daha büyük. Bilgi üstünlüğü kripto paralarda genellikle daha çok kar getirir.
Top 20’nin dışındaki kripto paralara 1000 euro’dan fazla yatırım yapmayın. Düşük işlem hacimli kripto paraların fiyat hareketini kestirmek güç olabilir.
10. Hızlıca rastgele işlemler yapın. Kazanç ihtimalinizi artırmak için ihtiyacınız olan tek şey başarısız birkaç işlem. Konuyla ilgili kitap okumak belli bir noktaya kadar fayda sağlar. Ancak gerçek parayla yaptığınız gerçek işlemler size tecrübe, sezgi gücü ve başarı getirir. Küçük miktarlarla başlayın. Kazanca geçerseniz başka bir işlem yapın. Öte yandan yalnızca kaybetmeyi göze alabileceğiniz kadar yatırım yapın.
11. Teknik analizleri takip edin.
Hareketli ortalamalar, stokastik RSI, eğim çizgileri, Candlestick’lerin temelleri, aşağı ve yukarı yönlü hareketleri, Bull Flag’ler… bunun gibi teknik terimleri öğrenin ve analizleri sürekli takip edin. Saatlik ve günlük fiyat hareketlerini izlemeyi de ihmal etmeyin.